[ Pobierz całość w formacie PDF ]
recognition in congenitally blind adults, Language and Cognitive Processes , Vol. 18, Issue 1, 2003.
28
Por. T. Majewski, Tyflopsychologia rozwojowa, dz. cyt., s. 39-40.
29
Por. W. Pilecka, Wybrane zagadnienia z tyflopsychologii, w: Psychologia defektologiczna, A. Wyszyńska
(red.), PWN, Warszawa 1987, s. 101.
30
Por. T. D. Cutsforth, The unreality of words to the blind, Teachers Forum 4/1932, s.86-89; T. Majewski,
Psychologia niewidomych i niedowidzących, dz. cyt.
15
słownictwa oparte jest na informacjach o charakterze wzrokowym, są luki, które nie
staną się podstawą dalszej wiedzy31.
Rezultaty badań A. Szczechowicz, B. Landau, B. Landau i L.R. Gleitman, J. Rosel
i innych, M. Perez-Pereiry i G. Conti-Ramsden, N. Mikołajczak-Matyi, K. Jaworskiej-
Biskup32 wskazują na niepełną zasadność takiego przekonania. Choć ta część pojęcia,
która u osoby widzącej zależy od doświadczenia wzrokowego, pozostaje zawsze
zasadniczo odmienna u widzących i niewidomych (pod względem materiału obrazowo-
wyobrażeniowego oraz ze względu na występujące różnice w sposobie kategoryzacji
dzieci niewidome częściej posługują się kategoriami kształtu i materiału oraz
kategoriami związanymi z danymi dostarczanymi przez zmysł słuchu, smaku
i kinestetyczny (ciężar)), pojęcia dzieci niewidomych nie są pojęciami pustymi,
nieadekwatnymi i ogólnikowymi.
Istotne znaczenie ma również fakt, iż nabywanie znaczenia słów (oznaczających
obiekty, czy zjawiska nie w pełni dostępne pozawzrokowo) poprzez język, jest
kilkustopniowe. Język dostarcza wiedzy o rzeczywistości, ale także przekazuje
informacje zawarte w samych strukturach językowych (np. składni). Formułowana jest
teza, że składnia jest dominującym elementem w procesie uczenia się właściwego użycia
i znaczenia słów przez dzieci niewidome33. Informacja syntaktyczna słyszanych
wypowiedzi, połączona z kontekstem sytuacyjnym (danymi pozajęzykowymi
doświadczeniem zewnętrznym niewerbalnym) pozwala na rozwijanie znaczenia słów.
Widać to szczególnie podczas analizy wyników badań dotyczących używania przez
niewidomych wyrazów związanych z kolorami dzieci niewidome w wieku od 3,5 do 6
lat odróżniają nazwy kolorów od określeń innych cech, prezentują wiedzę, że kolor
może charakteryzować jedynie obiekty materialne, nie konsolidują barwy z innymi
cechami obiektu oraz wiedzą, że jest cechą, której nie mogą percypować. W wieku 8-13
lat potrafią prawidłowo ocenić sensowność połączeń typu obiekt + kolor. Oznacza to, że
osoba niewidząca od urodzenia może zrozumieć własności syntaktyczne i ograniczenia
semantyczne określeń kolorów. Dzięki połączeniu informacji zawartych w strukturze
wypowiedzi i kontekście pozajęzykowym budowane jest znaczenie danego wyrazu
(które następnie umożliwia zdobywanie wiedzy o znaczeniach innych wyrazów, m.in.
poprzez słuchanie i czytanie ich definicji; jest to proces określany niekiedy jako
przyswajanie znaczeń względnie niezależnie od kontekstu sytuacyjnego). Z kolei
efektem akwizycji języka (niezależnie od jego mechanizmów) jest zawsze zdobywanie
31
Por. J. Konarska, dz. cyt.,
32
Por. A. Szczechowicz, Swoistość kształtowania się pojęć u dzieci niewidomych, w: Procesy poznawcze
a defekty sensoryczne, K. Klimasiński K. (red.), Wyd. UJ, Kraków 1976; B. Landau, L.R. Gleitman, Language
and experience. Evidence from the blind child, Harvard University, Camridge 1985; B. Landau, Language
and experience in blind children, dz. cyt., J. Rosel, A. Caballer, P. Jara, J.C. Oliver, Verbalism in the narrative
language of children who are blind and sighted, Journal of Visual Impairment and Blindness , 91/1997; M.
Perez-Pereira, G. Conti-Ramsden, Language development and social interaction in blind children, dz. cyt.; N.
Mikołajczak-Matyja, dz. cyt.; K. Jaworska-Biskup, Wpływ rozumienia pojęć przez dzieci niewidome na
nauczanie języków obcych, Szkoła Specjalna 1/2009.
33
Por. J. Rosel, A. Caballer, P. Jara, J.C. Oliver, dz. cyt.; B. Landau, dz. cyt.; B. Landau, L.R. Gleitman. dz. cyt.
16
wiedzy o świecie, a więc dzięki ukształtowanym znaczeniom wyrazów można uzyskać
także podstawę wyobrażeń o charakterze niewerbalnym. 34
N. Mikołajczak-Matyja obrazuje zależności w rozwoju poznawczo-językowym
w następujący sposób, przy czym zaznacza, iż siła wskazywanych zależności zmienia się
na kolejnych etapach rozwoju języka:
doświadczenie zewnętrzne niewerbalna wiedza znaczenie wyrazu
niewerbalne o świecie (niewerbalna (werbalna część pojęcia)
część pojęcia)
doświadczenie zewnętrzne
werbalne
Z powyższymi zagadnieniami wiąże się również zagadnienie wyobrażeń
surogatowych. Brak informacji wzrokowych w procesie poznawania rzeczywistości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]