[ Pobierz całość w formacie PDF ]
czym nabywca miał obowiązek przejąć funkcję swego poprzednika. Pan jednak
miał prawo wyboru i zatwierdzenia
nowego kandydata, osadzając go oficjalnie na jego stanowisku.
Godną uwagi cechą panujących w państwie Hetytów stosunków jest ważna rola
odgrywana przez kobiety,
zwłaszcza królowe. Putuhepa była systematycznie wymieniana obok swego
męża Hattusilisa III w traktatach i
dokumentach państwowych, a nawet prowadziła całkiem niezależną, ożywioną
korespondencję z królami i królowymi
obcych państw. Zarówno ona jak i ostatnia małżonka Suppiluliumasa I
pozostały przy władzy po śmierci swych mężów, co
wskazywałoby, że hetycka królowa zasiadała na tronie dożywotnio. Można by
zatem uważać, że jej niezależna pozycja
była pozostałością systemu matrylinearnego, przeważającego niegdyś w
Anatolii, lecz obraz społeczeństwa hetyckiego,
ukazany w prawach, zawiera niewiele śladów tegoż systemu. Hetycka rodzina
miała wyrazny charakter patriarchalny.
Ojciec wydawał za mąż córkę, a pan młody wnosił mu ślubny dar, biorąc w
zamian pannę młodą i jej posag. Los żony
przyłapanej na cudzołóstwie leżał, zgodnie z prawem, w rękach męża.
Zbiór w przybliżeniu 200 praw hetyckich, choć ułożony w formie ciągłego
"kodeksu" na dwu tablicach, w
rzeczywistości obejmuje przepisy pochodzące z różnych okresów, świadczące
o istnieniu stałej tendencji zmierzającej do
łagodniejszego i bardziej humanitarnego karania przestępców. Najbardziej
pierwotny paragraf przewiduje rozszarpanie i
ćwiartowanie za przestępstwa przynoszące szkodę gospodarce rolnej. Innymi
zbrodniami głównymi są sodomia, gwałt,
nieposłuszeństwo niewolnika i czary. Lecz w większości tych wypadków
postanawia się, że "obecnie" człowieka może
zastąpić zwierzę, dawane w formie rekompensaty, albo też kara przybierze
formę odszkodowania, uiszczanego w naturze
(w przypadku kradzieży) lub w pieniądzu (srebrze); także dalsze reformy w
wielu wypadkach radykalnie zmniejszają
wysokość kary. Godnym uwagi jest, że grzywny dla niewolnika, jak i
kompensaty za wyrządzoną mu szkodę, stanowią
dokładnie połowę wartości przewidzianych w analogicznych wypadkach dla
człowieka wolnego. Daty tych postępowych
reform określać można jedynie w przybliżeniu. Jedna z nich przypisywana
jest zwykle królowi Telipinusowi, a to na
podstawie stylistycznego podobieństwa przepisów do fragmentów edyktu tego
władcy. W ostatecznym oparciu prawa na
zasadzie wynagrodzenia za uczynioną szkodę, z wyłączeniem kary śmierci i
kar cielesnych, praktyka hetycka naśladuje o
wiele wcześniejsze tendencje sumeryjskie, odmienne od ducha
przenikającego prawa babilońskie i asyryjskie.
Sprawność i waleczność Hetytów na polu bitwy wynikała w znacznym stopniu
z umiejętności wykorzystania w
walce rydwanu. Lekki, konny rydwan był wynalazkiem II tysiąclecia p.n.e.,
szybko przyswojonym przez armie Hetytów i
innych ludów. Rydwany są już wspominane w relacjach z wczesnych wojen
toczonych przez Hetytów, lecz dopiero w
póznym imperium ten rodzaj broni osiągnął wysoki stopień sprawności
dzięki wypracowaniu systemu tresury koni i
dodaniu trzeciego wojownika do załogi rydwanu.
Religia hetycka
Pierwotna religia ludu Hetytów związana była z zapewnieniem przychylności
lokalnego bóstwa, które miało w
większości wypadków charakter władającego zjawiskami atmosferycznymi boga
urodzaju. Zwykle bóg występował z żoną
i rodziną, a wysoka pozycja bogiń-matek jest jeszcze jedną wskazówką,
sugerującą istnienie w przeszłości stosunków
matriarchalnych. Wraz ze zjednoczeniem państwa pod władzą królów z
Hattusas następowała też centralizacja religii.
Liczne bóstwa lokalne włączano do skomplikowanego panteonu, a obowiązkiem
króla stało się objeżdżanie kraju i
celebrowanie obrzędów podczas najważniejszych świąt. Miało to miejsce
głównie w czasie zimowych miesięcy, gdy
kończył się sezon wypraw wojennych. Władca, który zaniedbał swe
kapłańskie obowiązki, będąc zbyt pochłoniętym
sprawami militarnymi, mógł sprowadzić gniew bogów z wszystkimi fatalnymi
dla państwa skutkami. Na uwagę zasługuje
pobożność Mursilisa II. Istnieje kilka głębokich modlitw tego króla,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]